Ülkemizde okul öncesi eğitim yaygın olmadığı için genellikle çocuk, ilkokula başlayınca ilk kez aileden ayrılıyor. Çocuk, anne ve babadan ayrıldığı zaman ise anne-babasını kaybetme ve terk edilme korkusunu yaşayabiliyor.
Özellikle okula yeni başlayan çocuklarda oluşan okul fobisinin ve bunun meydana getirdiği yoğun kaygının nedenlerini İhlas Koleji Rehberlik Koordinatörü Dr. Faruk Levent ile sizler için konuştuk.
- Okul fobisi ne zaman ortaya çıkar?
Okul öncesi ve ilköğretim birinci sınıflar “Okula Uyum Programı” kapsamında diğer öğrencilerden bir hafta önce okula başlayacak. 12-16 Eylül tarihlerinde uygulanacak uyum programı, çocuklarımızın okula iyi bir başlangıç yapabilmeleri için okul kaygısının giderilmesi, sosyal ve sportif etkinliklerle öğrenme ortamını tanıması ve sevebilmesi, okul kurallarını öğretmen rehberliğinde öğrenebilmesi amacıyla uygulanıyor.
“Hemen hemen her çocuk okulun ilk günü anne-babasından ayrılmak istemez. İlk bir hafta için normal olan bu durum, eğer 10 gün içinde süreklilik arz ederse okul fobisinden şüphelenilebilir. Okul fobisi, çocuğun okul öncesi dönemini anne ile yoğun bir şekilde geçirmesi ve buna bağlı olarak tüm ihtiyaçlarının fazlası ile karşılandığı ev yaşantısından ayrılmak istememesi; bunun yanında çocuğun aşırı koruyucu, kollamacı veya telaşlı anne-babasının olması gibi nedenlerle karşımıza çıkıyor.
- Hangi tür çocuklarda okul fobisi daha çok görülüyor?
“Çocuğun okula başlayana kadar okul öncesi eğitim tecrübesi olmaması ve ailesi dışında bir sosyal hayatı olmaması okul fobisinde önemli bir etken.”Bazen çocuklar, okula gönderilmelerini, daha fazla yaramazlık yapmamaları için verilmiş bir ceza olarak görebilmektedir. Bu durum genellikle okul öncesi eğitim deneyimi yaşamamış olan ilk ya da tek çocuklarda görülüyor. Sonuç olarak; kendilerini suçlu, kırgın ve reddedilmiş hissedebiliyorlar.”
- Peki, bu okul fobisi hangi belirtilerle kendini gösterir?
“Okul fobisi çok farklı şekillerde kendini gösterebilir. Başlıca belirtileri; okula gitmek istememe ve aşırı halsizlik, alıngan ve sinirli olma, iştahsızlık, uyku bozukluğu, , baş ve karın ağrısı, mide bulantısı ve kusma gibi psiko-somatik belirtilerden bahsedebiliriz. Ancak en yaygın görüleni ortada bir neden yokken gözyaşlarına boğulmak. Çünkü çocuklar bebeklikten getirdikleri bir alışkanlıkla istek ve beklentilerini ağlayarak ifade ederler”.
- Okul fobisine karşı anne-babalara neler tavsiye edersiniz?
“Öncelikle anne-babanın çocuğunun okula başlaması konusunda kendisini hazırlaması gerek. Özellikle bazı anneler bu yeni duruma karşı aşırı bir endişe ve heyecan duyuyor. Anne-babanın neden okula gidildiğini ve okulda nelerle karşılayacağını uygun bir dille çocuğuna anlatması çok faydalıdır. Unutulmamalıdır ki, okula hakkında ne kadar olumlu duygular beslerse bu yeni duruma alışması o denli çabuk olur. Bunun dışında okula uyumunu sağlamak adına ailenin yapması gereken, öğretmeniyle sağlıklı bir iletişim kurması ve onunla işbirliği yapmasıdır.
- Sürekli ağlayan ve okula gitmek isteyen bir çocuğa karşı anne-baba nasıl davranmalıdır?
“Böyle bir durumda ani tepkiler vermemeliyiz. Sakin ve sabırlı olmak zorundayız. Bazen anne-babalar sert davranabilir; tepkilerini çocuğa azarlama, tehdit etme, rüşvet verme, hatta bedensel ceza yollarıyla gösterebilir. Oysa öfke, olabilecek en kötü tepkidir ve çocuğun daha sıkıntılı ve şaşkın bir duruma düşmesine yol açar. Çocukla normal bir ses tonuyla konuşarak neden korktuğunu anlatmasına imkân sağlamalıyız. Böylece; çocuğun niye okula gitmek istemediğini anlamış oluruz ve soruna daha kolay bir çözüm yolu bulabiliriz.”
- Bazı aileler okul fobisinden sadece sınıf öğretmenini sorumlu tutarak okul değiştirme kararı verebiliyor. Bu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz?
“Sağduyulu olmak ve konuyu doğru değerlendirmek çok önemli. Herşeyden önce ani karar vererek yanlış bir seçim yapmak çocuğumuzun sosyal ve duygusal açıdan geri dönüşü olmayan yaralar açabilir. Bu nedenle yıkıcı değil yapıcı olmalıyız. Böyle bir durumda önce sınıf öğretmeniyle bire bir görüşmeliyiz. Çözüm yollarını birlikte tartışmalıyız. Genellikle karşılıklı işbirliği sonucu, birçok sorunun kendiliğinden normale döndüğüne şahit oluyoruz. Okul değiştirme kararı belki de yapılması gerekenleri yaptıktan sonra en son değerlendirilecek seçenektir. Çünkü temel problem ortadan kalkmadıkça, çocuğunuz aynı sorunları bir sonraki okulda da yaşayacaktır. Doğru teşhis ve çözüm bulunmadığı sürece, sorun yeni okula da taşınacaktır.”
- Anne-baba için de ilk gün çocuğundan ayrılmak zordur. Bu konuda anne-babalara neler önerebilirsiniz.
“En geçerli vedalaşma sakin, güven verici ve kısa süreli olandır. Vedalaşma ne kadar uzun sürerse, duygusallığa eğilimimiz de o denli artar. Bizi sıkıntılı görmek çocuğumuzu sadece daha da fazla üzer ve kaygılandırır. Hızlı bir öpücük verip çocuğumuzu kucakladıktan ve onu öğretmenine teslim ettikten sonra, arkamıza bakmadan oradan uzaklaşmalıyız. Bu davranış çok kolay olmamakla birlikte yapılması gereken bir harekettir.”
- Son olarak anne-babalara vermek istediğiniz bir mesajınız var mı?
“Tüm anne-babalara tavsiyemiz; çocuklarıyla gününün nasıl geçtiği hakkında konuşmalarıdır. Çocuğumuzu, okulda yaptıkları ile ilgili konuşması konusunda teşvik etmeliyiz. Derslerle ilgili sohbet etmek, onları rahatlatır. Ancak biraz önce belirttiğimiz üzere çocuğumuzdaki okul fobisi 10-15 gün boyunca devam ediyorsa, mutlaka bir uzmana başvurmalıyız. Bütün öğretmenlerimize ve öğrencilere sağlıklı, huzurlu ve mutlu bir eğitim-öğretim yılı diliyoruz”
