Mevsim Hastalıklarına Dikkat!

Doç. Dr. Vehbi Altunçul, Sonbahar Mevsimi Hastalıkları ve mevsimsel değişikliğe dikkat dedi.

İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Vehbi Altunçul Sonbahar Mevsimi Hastalıklarına Dikkat çekerek, “Ekim ayına yaklaştığımız şu günlerde, hava sıcakları kısa bir süre sonra hissedilir derecede düşmeye başlayacak, okulların açılması ile birlikte de özellikle gribal hastalıklar nedeni ile daha fazla hastalanır olacağız dikkat! dedi.

Altunçul; “Bu sözlerimi müneccim olduğumdan değil, her sene mevsim gereği aynı sıkıntıları yaşadığımızdan saf etmekteyim.
Daha kısa bir süre öncesine kadar aşırı sıcaklardan şikâyet ediyorduk. Şimdi de kısa bir süre sonra düşen sıcaklardan yakınır olacağız. Biz ne yaparsak yapalım, tabii ki mevsimler gereği havalar bildiğini okuyacak, bizlere de ancak tedbir almak düşecek. Hele küresel ısınmayı da göz önünde bulundurursak, bizlerin sıkıntılı günlerin beklediğini istemesek te söylemek durumundayız.

Ancak bilinen bir gerçek var ki; önümüzdeki günlerde, havaların soğuduğunu, sararan yaprakların önümüzde daha fazla uçuştuğunu fark edeceğiz. O nedenledir ki su testisi kırılmadan, bazı sağlık problemlerini yaşamadan, alacağımız bazı önlemler ile yaşamımızı düzene sokmak ve sonbahar mevsimini öcü olarak görmeyip, mevsimin güzelliklerini içimize sindirerek yaşamımızı sürdürmeliyiz.

Ancak biliyoruz ki mevsimigereği; soğuk algınlığı, grip, bronşit gibi üst solunum hastalıkları ve niceleri zaafımızı yakaladıklarında bizlerin hastalanmasına neden olacaktır. Bizlerde pusuda bekleyen bu amansız hastalıklara karşı vücut direncimizi, bağışıklık sistemimizi kuvvetlendirmek için beslenmemize ve aşağıda arzedeceğim bazı diğer hususlara dikkat etmek zorundayız.

 Bu mevsime yönelik olarak, Dünya Sağlık Örgütünün bizlere sunduğu tavsiyelere kulak asmamız menfaatimiz icabı olacaktır. Şöyle ki; vücut direncinin düştüğü bu mevsimde antioksidan özelliğe sahip A, C, E vitaminleri, selenyum, çinko, magnezyum gibi minerallerin, omega yağ asitlerinin alımını artırmayı önermektedirler. Ancak önerilen besin maddelerinin doğal olması şartını da bizlere getirmektedir. Balık, süt, yumurta, kayısı, ıspanak, havuç gibi besin kaynakları önemli oranda A vitamini içermekte olup, güçlü antioksidandır. Bu besinler vücudun savunma sisteminde görev almakta, vücudu olumsuz etkilerden korumaktadır.

Ayrıca, C vitamini de antioksidan özelliğe sahiptir. Maydanoz, dereotu, yeşilbiber, tere, ıspanak, narenciyeler (nar, portakal, greyfut, limon mandalina vs) kuşburnu C vitamini yönünden çok zengindir. Ceviz, fındık, kuru baklagiller, tahin gibi besinler ise E vitamini yönünden çok zengin olup, antioksidan özelliğe sahiptir. Ayrıca; balık, balıkyağı, omega yağ asitleri de vücudun bağışıklık sisteminde büyük öneme sahiptir. Dünya Sağlık Örgütü ayrıca, bu aylarda fiziksel aktivitenin azalabileceğini göz önünde bulundurarak, bu mevsimde yapılacak egzersizlerin sağlık açısından önemine de değinmektedir. Başta tempolu yürüyüşler olmak üzere, yüzme, bisiklete binme, tenis, aerobik, jimnastik vs gibi aktivitelerin günde en az yarım saat yapılması önerilmektedir.

Tabii ki; sonbahar ayı, hüzün ayı olarak bilinir. Psikolojik olarak insan vücudu yaprakların sararıp dökülmesinden etkilenebilmektedir. Bu hüznü, magnezyum ve potasyumdan zengin muz, C vitamini deposu taze sıkılmış portakal, greyfut, mandalina suyu ve omega-3 yönünden zengin cevizi ara öğünlerimize katarak en aza indirebiliriz. Yaz aylarında edindiğimiz su içme alışkanlığımızı, bu mevsimde de günde en az 10 bardak su içerek sürdürmek sağlığımız açısından çok önemlidir.

Sofralarımızın sebze, meyve, salata ve tahıl ürünleri yönünden zengin olması, posa açısından da zengin olmayı sağlamakta ve mevsimsel değişime bağlı oluşabilecek peklik (kabızlık) faktörünü de ortadan kaldırmaktadır. Bunun yanında besinin cinsi ve pişiriliş tarzı da çok önemlidir. Şöyle ki; Besin alımında kızartma, cips, krema, kaymak, sakatat, pasta, hamur işleri vs. gibi sindirimi zor öğelere yer verilmemesi, daha ziyade buğulama, haşlama, ızgara yöntemlerinin uygulanması daha fazla yarar sağlar.

Sonbaharda bir ısınıp bir soğuyan havalar, ani hava değişimleri, kirliliğin artması, kalabalık ve sıkışık ortamlarda daha fazla bulunma ve okulların açılması gibi etkenler enfeksiyon hastalıklarına zemin hazırlamaktadır.Sonbahar hastalıkları denilince akla iklimsel, sosyal ve fiziksel değişikliklere bağlı olarak şekillenenenfeksiyon hastalıkları gelir. Ancak buna ilaveten depresyonu da göz ardı etmemek gerekir.

Sonbaharda havanın soğuması, kirliliğin artması, kalabalık ve sıkışık ortamlarda daha fazla bulunma ve okulların açılması gibi etkenlerle; özellikle çocukların taşıyıcı olduğu nezle ve grip gibi viral hastalıkların sürekli bulaşması, sonbaharda birçok farklı hastalığın ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Vücut direncini düşüren birçok etken de buna katkıda bulunur. Güneş ışınlarının azalması, havanın soğuması ve rüzgar; enfeksiyon ve alerjik durumların ortaya çıkmasını tetikleyebileceği gibi, burun ve ağız içi mukozanın kuruması ve koruyucu özelliğini yitirmesine neden olmakta, bu durum da mikroorganizmaların vücuda kolayca girmesine olanak sağlamaktadır.

 İnsan vücudunda yer alan tampon sistemler, homeostasis dediğimiz iç ortamı dengede tutulmasını sağlayan mekanizmalar görev almakta, ancak ısı değişimlerine ve yeni şartlara adaptasyon gösterebilmesi için 2-3 hafta gibi bir süreye ihtiyaç gerekmektedir. Bu durum da sadece ılımlı mevsim geçişlerinde geçerlidir. Havaların aniden ısınıp soğumasıyla ortaya çıkan kısa süreli ısı değişimleri, vücudun adaptasyonunu da zorlaştırmakta, bu durumda vücudu strese sokup, savunma sisteminin zayıflamasına neden olmaktadır

Sonbahar mevsiminde bizleri rahatsız edecek başlıca hastalıkları şöyle sıralamak mümkündür:

Gribal enfeksiyonlar:

İnfluenza A, İnfluenza B, Adenovirüsler, Parainfluenzavs  gibi birçok viral etken gribal enfeksiyonlara neden olmaktadır. Semptomları(belirtileri) nezleden farklı olarak yüksek ateş ve tüm vücut kırgınlığı ile seyretmektedir. Hastaların özellikle bağışıklık sistemi çökmüş ise üzerine gelen ikincil enfeksiyonlar nedeniyle çok tehlikeli hatta bazen ölümcül sonuçlara yol açabilir.  Hastalığın toplumda yayılmasını önlemek ve risk grubunda olan kişilerin hekime danışarak grip aşısı yapılması yarar sağlamaktadır.

Nezle:

 Farklı virüslerin neden olduğu bir üst solunum yolları enfeksiyonudur.  Genellikle halk arasında soğuk algınlığı adı ile de bilinir, oldukça bulaşıcı bir hastalıktır. Burun akıntısı, hapşırma, tıksırma ve burun tıkanıklığı ile karakterizedir. Nezle ve buna bağlı burun tıkanıklığı, sonbahar aylarında çocuklarda da en sık görülen rahatsızlıktır. Şayet iyi tedavi edilmediğinde orta kulak iltihabına, sinüzite veya bronşite yol açabilir. Nezle tedavisi oldukça basittir. Burun açıcı ilaçlar, şurup veya damla 2-3 gün kullanılmalı, ancak, antibiyotiğe hemen başlanmamalı, hekime danışılmalıdır.

Sinüzit:

 Burun etrafındaki sinüs adı verilen boşlukların iltihaplanması durumudur. Genellikle baş ağrısı, burun tıkanıklığı, geniz akıntısı ve ağız kokusu yapabilir. İlave olarak Ateş de görülebilir.

Farenjit: 

Boğaz bölgesinin iltihaplanması durumu olup, boğaz bölgesinin kızarması, yanması ve bölgede ağrı söz konusudur. Yutkunmak güçleşmiştir. Ateş, halsizlik ve boyundaki lenf bezlerinde büyüme de gerçekleşebilir.

Tonsillitis:

 Bademciklerin iltihaplanması durumudur.. Bademcikler büyük, şiş ve kızarmıştır. Bu hastalık, çok yüksek ateşe neden olabilir. Genellikle çocuklarda sıklıkla rahatsızlığa neden olabilir. İlerleyen bademcik iltihaplarında çocuk derhal hekime götürülmeli ve uygun antibiotik ile sağıtım (tedavi) sağlanmalıdır.

Orta kulak iltihabı (otitis):

Genellikle alerjik yapıya sahip çocuklarda daha sık görülür. Kulak ağrısı, kulakta dolgunluk ve kulak yolundan akıntı ile beraber kuru öksürük de görülür. Orta kulak iltihapları çocukluk çağında en sık görülen hastalıklardandır.  Orta kulak iltihabı şayet iyi tedavi edilmezse kronikleşir ve işitme kaybı gibi kalıcı arızalar bırakabilmektedir.

 Larenjit:

 Gırtlağın ve ses tellerinin iltihabıdır. En önemli belirtisi ses kısıklığı, sesin çatallı veya boğuk olmasıdır. Çocuklarda solunum güçlüğü ve nefes darlığına da yol açabilmektedir.

Trakeit:

 Nefes borusunun iltihabıdır. Larenjitle birlikte de olabilir. Tipik belirtileri şiddetli kuru öksürük ve öksürükle beraber göğüs kemiği arkasında yırtılırcasına bir ağrı ile karakterize bir semptom sergiler.

Bronşit:

Bronşların iltihabıdır. Belirtiler çoğu zaman soğuk algınlığını takiben ortaya çıkar. İlk günlerde kuru olan öksürük daha sonra balgam çıkarma ile birliktedir.

Astım: 

Her yaşta görülebilen bir hastalık olmakla beraber çocuklarda daha fazla rastlanır. Krizler halinde gelen öksürük, hırıltı ve nefes darlığı ile karakterizedir. Krizlerin başlıca nedeni alerjenler (alerji yapan şeyler) ve virüslerdir.

Pnömoni:

Akciğer dokusunun iltihabıdır. Üşüme, titreme, yüksek ateş ve öksürükle başlar. Erken teşhis(tanı) konulması çok önemlidir. Uygun antibiyotik tedavisi ile tamamen düzelen bir hastalıktır. Bazı risk gruplarının; örneğin ameliyat ile dalağı alınmış olan kişilerin, yaşlıların, kronik akciğer hastalığı olanların doktorunun bilgisi dahilindePnömoni(zatürre) aşısı yaptırmaları gerekebilir.

Genellikle basit enfeksiyonlarda belirtiler yaklaşık 2-3 gün içersindezamanla hafiflemektedir. Daha çok bakterilerle gerçekleşentonsillit, farenjit, sinüzit ve orta kulak iltihabı gibi enfeksiyonlarda ise antibiyotik gerekebilir. Bu nedenle, böyle durumlarda muhakkak bir hekime danışmak gerekmektedir.

Doç. Dr. VEHBİ ALTUNÇUL