SGK'dan ölüm aylığı bağlatmak için öteden beri çeşitli hilelere başvuruluyor. Bekar kız çocuklarına sağlanan ölen anne babalarından yetim aylığı hakkından yararlanmak için eşiyle muvazaalı olarak boşanma uygulaması en yaygın yöntemi oluşturuyor. Ölüm döşeğindeki kayınpederinden dul aylığı bağlatmak için kocasından boşanıp kayınpederiyle resmi nikah kıyanlara da rastlanıyor.
Son yıllarda mevzuatta yapılan değişiklikler ile Yargıtay tarafından verilen bazı kararlar, kamuoyunda kafaların karışmasına yol açtı. Kafa karışıklığının en önemli sebebi, SGK'nın 2013 yılında yaptığı yönetmelik değişikliği oldu. SGK, 'Fazla veya Yersiz Ödemelerin Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik'te 2013 yılında gerçekleştirdiği değişiklikle, 'Boşanma nedeniyle gelir veya aylık bağlandıktan sonra boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşanması' durumunda savcılığa suç duyurusunda bulunma uygulamasına son verdi. Bu değişiklik, ölüm aylığı almak için boşandığı eşiyle birlikte yaşayanların artık aylıklarının kesilmeyeceği şeklinde algılandı.
Bu değişiklikten önce, SGK, boşandığı eşiyle birlikte yaşadığı tespit edilenlerin hem aylığını kesiyor hem de cumhuriyet savcılıklarına, dolandırıcılık iddiasıyla suç duyurusunda bulunuyordu. Yapılan yargılamada, devleti dolandırmaktan dolayı 3 yıldan 7 yıla kadar hapis cezası isteniyordu. Bu kişiler ayrıca, yetim aylığı alarak elde ettikleri toplam menfaatin 2 katından az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılıyorlardı.
Ancak, dolandırıcılık iddiasını kanıtlamak çok zor olduğu için uzun süren yargılamalar genellikle SGK'nın aleyhine sonuçlanıyordu. SGK bu nedenle yönetmeliği değiştirerek suç duyurusunda bulunma uygulamasından vazgeçti ancak aylıkları kesmeye devam etti.
5510 sayılı kanunun 96. maddesine göre, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yapılan 'yersiz ödemeler' geri alınıyor. Yersiz ödeme vatandaşın kusurlu veya kasıtlı davranışlarından doğmuşsa, hatalı işlemin tespit tarihinden geriye doğru 10 yıllık süre içinde yapılan ödemeler geri alınıyor. Yersiz ödeme, SGK'nın hatalı işlemlerinden kaynaklanmışsa bu kez zaman aşımı süresi 5 yıl olarak uygulanıyor. Yersiz ödenen aylıkların 24 ay içerisinde SGK'ya iade edilmemesi halinde, ayrıca o dönemde yürürlükte olan kanuni faiz uygulanıyor.
Kimlerin aylığı kesilecek
5510 sayılı kanunun 96. Maddesi, ölüm aylığının yanı sıra haksız yere alınan diğer aylık ve gelirlerin de faiziyle birlikte kuruma iade edilmesini emrediyor. Bu nedenle, mağdur olmamak için hangi durumlarda aylık ve gelirin kesileceğini bilmek ve bu durumunu SGK'ya yazılı olarak bildirmek önem taşıyor. Aylık kesilmesini ve kesilmemesini gerektiren durumlar şöyle:
506 Sayılı Yasa Kapsamındakiler (Ssk):
-Yaşlılık aylığı alanlar kamu işyerlerinde çalışmaya başladıklarında bu aylıkları kesilir. İşçi statüsünde, sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışabilirler. Bağ-Kur'lu olarak aylıkları kesilmeden çalışabilirler.
Malullük aylığı özel sektörde çalışmaya başladıklarında kesilir; Bağ-Kur'lu olarak ya da kamuda çalışırlarsa kesilmez.
1479 Sayılı Yasa Kapsamındakiler (Bağ-Kur):
Yaşlılık aylığı kamuda çalışmaya başladıklarında kesilir. İşçi statüsünde sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışabilirler. Bağ-Kur'lu olarak, aylıkları kesilmeden çalışabilirler.
Malullük aylığı özel sektörde, kamuda veya kendi adlarına Bağ-Kur'lu olarak çalışmaları durumunda kesilmez.
5434 Sayılı Yasa Kapsamındakiler (Emekli Sandığı):
Emekli aylığı özel sektör ve Bağ- Kur'lu olarak çalışmaları halinde kesilmez. Kamuda çalışmaya başlarlarsa emekli aylıkları kesilip sigortaları yatırılmaya devam eder.
-Vazife malullüğü: Kamuda, özel sektörde veya Bağ-Kur'lu çalışmaları durumunda aylıkları kesilmez.