Kurbanla İlgili En Fazla Sorulan Sorular (1)

• Kurbanın mahiyeti ve hükmü nedir?

Sözlükte “yaklaşmak, Allah'a yakınlık sağlamaya vesile olan şey” anlamına gelen kurban, dini literatürde Kurban Bayramı günlerinde ibadet niyetiyle belli hayvanlardan birini keserek yapılan bir ibadettir. Kurban ibadeti, içerik itibari ile farklı olsa da Hz. Adem'e kadar uzanmaktadır. Günümüzdeki anlamıyla, İslam'da Kurban'ın tarihçesi, Hz. İbrahim Peygamber ile başlar. Kurban, İslâm'ın mali ibadetlerinden biridir.

Kurban kesmenin fıkhi açıdan hükmü Hanefi mezhebine göre vacip, diğer mezheplere göre müekked sünnettir.

• Kurban kesmek kimlere vaciptir?

Kurban kesmek, akıllı, ergen, dinen zengin sayılacak kadar mal varlığına sahip ve mukim olan her Müslüman’ın yerine getirmesi gereken mali bir ibadettir. Temel ihtiyaçlarından ve borcundan başka nisap miktarı (80.18 gr. altın veya bunun değerinde para, mal veya eşya)’ya sahip olan kişi dinen zengindir. Dolayısıyla, Allah'ın kendisine bahşetmiş olduğu nimetlere şükran ifadesi ve Allah yolunda fedakârlığın nişanesi olmak üzere kurban kesmelidir.

• Kurbanda nisaba dâhil olan değerler (para, mal veya eşya) nelerdir?

Nisap; zekât, fitre ve kurban gibi ibadetler için konulan bir zenginlik ölçüsüdür. Buna dinen asgari zenginlik ölçüsü de diyebiliriz. Borcundan ve aslî ihtiyaçlarından fazla olarak nisap miktarı kadar para, mal veya eşyaya sahip olan kişi dinen zengindir. Böyle bir kişi, zekât veya sadaka alamayacağı gibi fitre vermek ve kurban kesmekle yükümlü olur. Zekâta tabi olan mallar, özellikleri ve her birinin nisap miktarları bellidir. Zekâtta, sahip olunan malların kişinin mülkiyetinde bir kameri yıl bulunması (yani üzerinden bir yıl geçmesi) ve bu malların hakikaten veya hükmen artıcı özelliğe sahip olmaları şarttır. Kurbanda ve fitrede ise bu iki şart yoktur. Mesela sahip olunan arsa, ikinci bir ev, ikinci bir araba zekât nisabına dâhil değil iken, kurban nisabına dâhildir. Kadınların sahip oldukları altın ve gümüş olan ziynetleri zekât ve kurban nisabına katılır. İnci, mercan, pırlanta, zümrüt gibi ziynet eşyaları ise, sadece kurban nisabına katılır, zekât nisabına katılmaz.

Çiftçilerin sahip oldukları tarlalar, traktör de dahil ziraat aletleri, sütlerinden istifade ettikleri inekleri zekât ve kurbanda nisaba dahil edilmez. Ticaret için sahip oldukları hayvanlar ise zekât ve kurbanda nisaba dahil edilirler.

• Aile fertlerinden zengin olan her bireyin ayrı ayrı kurban kesmeleri gerekir mi?

İbadetlerde sorumluluk bireyseldir. Bu nedenle ailede dinen zengin olan her ferdin ayrı ayrı kurban kesmesi gerekir.

• Hangi hayvanlar kurban olarak kesilir?

Kurban; koyun, keçi, sığır, manda ve deveden olur. Bunların dışındaki hayvanlar kurban olarak kesilemezler. Söz konusu hayvanların kurban olarak kesilebilmesi için devenin 5, sığır ve mandanın 2, koyun ve keçinin 1 yaşını doldurmuş olması gerekir. Bu sayılan yaş sınırını geçtiği halde süt dişlerini değiştirmeyen hayvanlar da kurban edilir. Bunun yanında, 6 ayını tamamlayan koyun, bir yaşını doldurmuş gibi gösterişli olması halinde kurban edilebilir.

Kurban edilecek hayvanın, sağlıklı, organları tam ve besili olması, hem ibadet açısından, hem de sağlık bakımından önem arz eder. Bu nedenle, kötürüm derecesinde hasta, zayıf ve düşkün, bir veya iki gözü kör, boynuzlarının biri veya ikisi kökünden kırık, dili, kuyruğu, kulakları ve memelerinin yarısı kesik, dişlerinin tamamı veya çoğu dökük hayvanlardan kurban olmaz. Ancak, hayvanın doğuştan boynuzsuz olması, şaşı, topal, hafif hasta, bir kulağı delik veya yırtılmış olması, memelerinin yarıdan daha azının olmaması, kurban edilmesine engel değildir. Bunun yanında kesileceği yere gidemeyecek derecede topal olan hayvanlar da kurban edilemez. Buna göre hayvanın değerini düşürücü nitelikteki kusurlar kurbana engeldir.

• Kurbana ortak olacaklarda aranan şartlar nelerdir?

Günümüzde vatandaşlarımızın önemli bir kısmı büyükbaş bir hayvana ortak olarak girip kurban kesmektedirler. Durum böyle olunca bu konudaki dini bilgilerin iyi bilinmesi önem arz etmektedir. Bildiğimiz gibi küçükbaş hayvanlar tek hisse, büyükbaşlar ise yedi hisseye kadar ortak olunarak kurban kesilebilir. Halkımız arasında bu konuda doğru bilinen yanlışlar oldukça fazladır. Örneğin namaz kılmayan kişilerle ortaklaşa kurban kesilmez. Ortakların tekli sayılarda olması şarttır… vb

• Ortakların sayısının tek rakam olması şart mıdır?

Hayır şart değildir. Mesela büyükbaş bir hayvanı 3, 5, 7 kişi kurban edebileceği gibi, 2, 4, 6 kişi de kurban edebilir.

• Dini görevlerini yerine getirmeyen kişilerle ortak olunur mu?

Dini görevlerini yerine getirip getirmediklerine bakılmaksızın kurban niyeti ile ortak olmak isteyen herkesle ortak olunabilir. Ortaklara dini görevlerini ihmal etmemeleri tavsiye edilerek destek olunmalıdır.

• Kurbanlık olarak satın alınan hayvana, daha sonra başkaları ortak edilebilir mi?

Büyükbaş hayvanlara kurban niyetiyle yedi kişiye kadar ortak olunabilir. Böyle bir hayvan, başta ortak olarak satın alınabileceği gibi, alındıktan sonra bu hayvana yedi kişiyi geçmemek kaydıyla başkaları da ortak edilebilir.

• Vekâlet yoluyla kurban kesilebilir mi?

Kurbanı, kişi kendisi kesebileceği gibi, vekâlet yoluyla başkasına da kestirebilir. Zira kurban mal ile yapılan bir ibadettir; mal ile yapılan ibadetlerde de vekâlet caizdir. Vekâlet yoluyla kurban kestiren kişi, bulunduğu yerde ki birisine vekâlet verebileceği gibi, başka bir yerdeki kişi veya kuruma da vekâlet verebilir. Vekâlet, sözlü veya yazılı olarak verilebileceği gibi telefon, mesaj, faks, e-mail ve benzeri iletişim araçları ile de verilebilir.

Fahri SAĞLIK

Emekli Müftü