MUHAMMED FUZULİ- AŞIKLARIN ŞAİRİ
Fuzuli (tam adıyla Mehmed bin Süleyman Fuzuli), 16. yüzyılda yaşamış, Divan edebiyatının en önemli şairlerinden biri olarak kabul edilen Türk şairidir. Fuzuli, Azerbaycan Türkçesi, Osmanlı Türkçesi ve Farsça dillerinde eserler vermiştir. Yaşadığı dönemde Osmanlı İmparatorluğu'nun etkili olduğu coğrafyada tanınmış ve sanat anlayışıyla edebiyat tarihinde önemli bir yer edinmiştir.
Hayatı
Doğum ve Köken: Fuzuli'nin doğum tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte, genellikle 1483 civarında doğduğu kabul edilir. Irak'ın Kerbela veya Necef bölgesinde doğduğu düşünülmektedir. Türk kökenlidir ve Safevi-Osmanlı çekişmesinin yoğun yaşandığı bir bölgede yetişmiştir.
Eğitimi
Fuzuli, dönemin İslam ilimleri, Arapça, Farsça ve edebiyatı konusunda iyi bir eğitim almıştır. Kendi kendini geliştiren bir şair olarak da tanınır.
Mesleki Hayatı
Fuzuli, genelde bir devlet görevine atanamamış ve bu durum eserlerinde sıkça dile getirdiği bir kırgınlık konusu olmuştur. Bu nedenle, maddi zorluklarla geçen bir hayat sürdüğü bilinir.
Ölümü
1556 yılında, Kerbela’da veba salgını nedeniyle öldüğü düşünülmektedir.
Edebi Kişiliği ve Sanatı
Fuzuli, aşk, tasavvuf, melankoli ve insanın varoluşsal sancılarını işleyen bir şairdir. Şiirlerinde en çok ilahi aşk temasına yer verir ve bu aşkı derin tasavvufi bir anlayışla işler. Divan edebiyatında "aşk şairi" olarak anılır.
Dil Kullanımı: Azerbaycan Türkçesiyle yazdığı eserlerinde sade ve anlaşılır bir dil kullanmış; Osmanlı Türkçesi ve Farsça ile yazdığı eserlerinde ise daha ağır ve sanatlı bir üslup tercih etmiştir.
Edebi Üslubu: Fuzuli’nin eserlerinde derin bir melankoli ve içtenlik bulunur. Şiirlerinde hem tasavvufi hem de dünyevi aşk temaları ön plandadır. Özellikle aşk acısını dile getiriş şekli, onu Divan edebiyatında eşsiz bir yere koyar.
Önemli Eserleri
1. Divanları:
Türkçe Divan
Farsça Divan
Arapça Divan
Fuzuli'nin en tanınmış eserlerinden biri olan Türkçe Divan, onun şiir anlayışını ve edebi gücünü yansıtır.
2. Leyla ile Mecnun: Divan edebiyatının en ünlü mesnevilerinden biridir. Fuzuli, bu eserinde ilahi aşkı ve insanın aşk yolundaki ızdırabını güçlü bir şekilde dile getirir.
3. Şikâyetname: Fuzuli'nin bir tür hiciv tarzındaki bu mektubu, bürokrasiden yakınmalarını içerir. Bu eser, Divan edebiyatındaki nesir türünün önemli örneklerinden biridir.
4. Hadikatü’s-Süeda: Kerbela olayını anlattığı bu eserde, dini ve tasavvufi unsurlar ön plandadır.
Fuzuli’nin Sanat Anlayışı
Fuzuli’nin şiir anlayışı, özellikle şu ifadeyle özetlenir:
> "Aşk imiş her ne var âlemde / İlm bir kîl ü kâl imiş ancak."
Bu beyitte Fuzuli, aşkın evrendeki en önemli değer olduğunu vurgular ve bilimi, aşkın yanında önemsiz bir uğraş olarak görür.
Fuzuli’nin eserleri ve şiirleri, hem Divan edebiyatının bir klasiği hem de tasavvuf düşüncesinin edebiyata yansıması olarak değerlendirilir. Onun sanat anlayışı ve lirik dili, sonraki yüzyıllarda birçok şairi derinden etkilemiştir.