Mustafa KAPLAN

Önce Ekmek, Sonra Şiir

Toplum dediğin, ancak sağlam temeller üzerine yükselir.
Tıpkı bir binanın önce temeline, sonra tavanına kavuşması gibi… Yahut başka bir ifadeyle:
Önce taban, sonra tavan.
Önce altyapı, sonra üst yapı.
Önce karın, sonra edebiyat.

Bir insanın şairane bir kelam kurabilmesi için, önce midesinde açlığın susturulmuş olması gerekir. Karnı aç olan birinin gözü manzarayı görmez, kulağı musikiye sağırdır, yüreği inceliklere kapalıdır. Şairin de dediği gibi:

“Açlıktan nefesi kokan bir çocuğa, vatan sevgisini anlatamazsın.”

Öncelik Hayatta Kalmaktır

Adam emekçidir. Sabah ezanıyla kalkar, akşama kadar nasır tutmuş elleriyle rızkının peşinde koşar. Terinin hakkıyla evine bir ekmek götürebilmek için dişini sıkar. İlk önceliği hayatta kalmaktır; aç kalmamaktır.
Çünkü açlık, sadece midede değil; hayallerde de yankılanan ağır bir çöküştür.

Ekmek Olmadan Kültür Olmaz

Bir emekçi önce çalışacak… Nafakasını temin edecek, varsa çocuklarının karnını doyuracak. Elektrik faturasını, kirasını, okul masrafını halledecek.
Ancak ekonomik seyrini biraz olsun düzene soktuktan sonra başını kaldıracak göğe.
Ancak o zaman, “Ben de varım!” diyebilecek o meşhur üst yapı dediğimiz sosyal ve kültürel platformda.

Kültürün Başlangıcı

İşte o zaman şiir dinleyecek, tiyatroya gidecek, bir sinema bileti alacak kendine.
Belki bir akşam yemeğinde eşiyle birlikte bir lokantada oturacak; çocuklarına bir tatlı ısmarlayacak.
Bir sabah, sadece yürümek için yürüyecek; bir bankta oturup gökyüzüne dalacak.

İşte o vakit kültür başlar, estetik dile gelir, edebiyat nefes almaya başlar.

Ekonomik Temel Olmadan Üst Yapı Yavan Kalır

Ancak toplum, insanı sadece oy veren bir vatandaş olarak görürse; ona sadece yaşaması için asgari değil, yaşatması için anlam sunması gerektiğini unutursa; o toplumun üst yapısı yavan kalır.
Gösterişli ama ruhsuz bir makete dönüşür.

Tok Olmadan Felsefe Eksik Kalır

Edebiyat yapmadan önce ekmek vermek gerekir.
Çünkü tok olmayanın felsefesi eksik olur; yorgun olanın idealleri kırpılmıştır.
Bir çocuğun ayakkabısı delinmişken, ona kitap hediye etmek niyetli ama eksik bir eylemdir.
Ayakkabısını verip, sonra kitap sunarsan; o çocuk sana teşekkür değil, saygı duyar.

Öncelik İnsan Onuru

Bu yüzden mesele sadece ekonomi değil; insanı insan yapan önceliklerdir.
Toplumun en küçük birimi olan bireyin onuru, emeği ve refahı temin edilmeden; hiçbir kültürel kalkınma uzun soluklu olamaz.

Unutmayalım

Sofrası olmayanın sofrasında kelime olmaz.
Aç karna ideal konuşulmaz.
Önce ekmek gelir, sonra şiir.